آیا BRICS می تواند در وضع موجود جهان تغییر بنیادین ایجاد کند؟

بی‌عدالتی و نابرابری موجود در جهان و اعمال زور بر کشورهای مستقل از سوی آمریکا با اعمال‌نفوذ در سیستم‌های بین‌المللی، حملات نظامی و اشغال، تحریم و ایجاد جنگ‌های داخلی و به‌کارگیری دیگر شگردها جهت تسلیم کردن آن‌ها موجب گردیده تا سازمان‌های مقاومتی منطقه ای-گروهی و عکس‌العملی هر از چند گاهی در طول تاریخ سر بیرون آورند تا آرمان‌های خود را جامه عمل بپوشانند. یکی از این سازمان‌ها BRICS است که پنج کشور برزیل، روسیه، هند و چین در ۱۶ می ۲۰۰۸ آن را ایجاد کردند و دو سال بعد آفریقای جنوبی به گروه پیوست. تاکنون ۶ نشست داشته و نشست آتی آن در تاریخ جولای ۲۰۱۵ در شهر یوفا در جمهوری باشکورتوستان روسیه است.

علل پیدایش

عدم رضایت از عملکرد سیستم برتون وودز (Bretton Woods) کشورهای عضو BRICS را به سمت یک سیستم جایگزین در نظام مالی جهانی ترغیب کرد.

سیستم برتون وودز چیست؟ در اواسط قرن بیستم کنفرانسی در محلی بنام برتون وودز در آمریکا تشکیل یافت و دولت‌های صنعتی قوانین، مؤسسات و اقداماتی را وضع کردند که سیستم پولی جهان را تنظیم کند که از جمله آن‌ها بانک جهانی، IMF، WTO ، IFC می‌باشند.

بانک جهانی: موسسه مالی بین‌المللی که مقرش در واشنگتن دی سی است و به منظور رشد کشورهای در حال توسعه به آن‌ها وام اعطا می‌کند.

International Monetary Fund) IMF): سازمانی با ۱۸۸ کشور عضو که نظارت بر همکاری‌های پولی جهان دارد و کمک مالی و توصیه‌های کارشناسی به اعضا می‌کند.

 World Trade Organization) WTO): سازمان تجارت جهانی است که تعرفه تجاری واحدی بنام GATT را بر اعضا اعمال می‌کند.

International Finance Corporation) IFC): تلاش برای توسعه بخش خصوصی در کشورهای در حال توسعه دارد.

این سازمان‌های مالی در جهان به افزایش نابرابری در کشورها دامن می‌زنند و از طریق structural adjustment policies) SAPs) از کشورهای وام‌گیرنده می‌خواهند که برای بازپرداخت، سیاست کاستن هزینه‌های آموزش، بهداشت، یارانه حمل‌ونقل و غذاهای اساسی، کاستن ارزش پول رایج کشور وام‌گیرنده جهت افزایش صادرات ارزان‌تر و خصوصی کردن اموال ملی را در پیش بگیرند. نتیجه اینکه با فشار بیشتر و تنگنا قرار دادن کشورهای در حال توسعه و یا فقیر، فقر آن‌ها را افزایش می‌دهند. نمونه‌اش آرژانتین است که برای بازپرداخت وام مجبور به کاهش حقوق معلمین و پزشکان و کمک‌هزینه دولتی به نیازمندان گردیده و این کشور را با بحران مواجه ساخته است.

همچنین اداره این سازمان‌های مالی بین‌المللی، غیر دمکراتیک و به دست کشورهای ثروتمند است و آرا بر اساس سهام و سرمایه‌ای است که اعضا دارند و هم اکنون آمریکا بزرگ‌ترین سهامدار و صاحب رأی در مؤسسات مالی مذکور می‌باشد. از دیگر اثرات منفی این مؤسسات جهانی بر کشورهای وام‌گیرنده، فشار در جهت تغییر تولید است. به‌طوری‌که کشاورزان کشورهای در حال توسعه مجبور می‌شوند که از تولید برای نیازهای داخلی به سمت تولید برای نیازهای کشورهای ثروتمند و صاحب رأی بروند و از دولت‌های وام‌گیرنده می‌خواهند که کمک‌های مالی خود به صنایع بومی را حذف کنند.

در پی تأسیس BRICS به عنوان یک رخداد مهم، واشنگتن‌پست آن را یک پدیده عادی و تکراری در تاریخ قلمداد کرده و می‌نویسد: «این مسئله قبلاً نیز اتفاق افتاده بود . در اواخر دهه ۱۹۶۰ ملل اندین Andean nations (کشورهای آمریکای جنوبی) بانک توسعه آمریکای لاتین را به وجود آوردند. در اوایل دهه ۲۰۰۰، ۱۰ عضو آسه آن بعلاوه چین، کره جنوبی، ژاپن شبکه‌ای از مبادلات دوجانبه پول رایج را ایجاد کردند. در سال ۲۰۰۹ هفت کشور آمریکای لاتین در خصوص ایجاد بانک جنوب توافقنامه‌ای را امضا کردند. تمامی این تلاش‌ها واکنش به بروتون وودز و پاسخ به کشورهایی که در شرایط اضطراری در جستجوی وام بودند برمی‌گردد.»

آنچه مغفول مانده این است که BRICS یک‌پنجم اقتصاد جهان را داراست درحالی‌که مجموع اعضا ۱۱ درصد آرای IMF را دارا می‌باشند. سهم رأی کشورها در آی ام اف بدین قرار است: آمریکا ۷۵/۱۶٪، ژاپن ۲۳/۶٪، آرای آلمان، فرانسه و انگلستان جمعاً ۳۹/۱۴٪ است. از ۱۱ درصد آرای BRICS سهم چین فقط ۸/۳٪ می‌باشد.

سهم کشورها در آی ام اف که بر روی تولید ناخالص ملی (GDP) آن‌ها تعیین می‌شود تغییری نکرده است. به عنوان نمونه چین ۵ درصد قدرت رأی را دارد درحالی‌که ۱۰ درصد تولید ناخالص ملی جهان متعلق به اوست. اعضای BRICS خواهان انتخاب مدیرعامل غیراروپایی هستند و معتقدند که بانک BRICS نیازی ندارد که دارایی خود را به دلار آمریکا نگه دارد.

در اعلامیه نهایی ششمین نشست BRICS آمده است:

•  با ابراز نگرانی از اصلاحیه‌های آی ام اف، BRICS خواستار قرار دادن «سهم مبنا» در سرمایه آی ام اف می‌باشند.
• باید به نیازمندترین عضو WTO کمک شود تا قادر به اجرای توافقشان گردند.
• اعضا بر اجرای تمام مواد حقوق بشر که شامل حق توسعه در حالت برابر و عادلانه و لزوم حمایت و اجرای حقوق بشر با رفتار غیر گزینشی و غیرسیاسی و سازنده و بدون استانداردهای دوگانه توافق دارند.

جوزف استیگلیتز Joseph Stiglitz، اقتصاددان و برنده جایزه نوبل در مصاحبه با Democracy Now در مورد یکی از علل تأسیس BRICS می‌گوید: « BRICS و بانک BRICS یک تغییر بنیادی را در اقتصاد جهانی و قدرت سیاسی منعکس می‌سازد. می‌دانید که جی ۲۰ در خصوص تغییر در مدیریت بانک جهانی و آی ام اف به توافق رسیدند ولی کنگره آمریکا از اجرای این توافقنامه سرباز زد. همان‌طور که می‌دانید رییس این نوع مؤسسات مالی باید بر اساس شایستگی‌شان انتخاب شوند نه بر مبنای آمریکایی بودنشان. آمریکا رییس بانک جهانی را انتخاب می‌کند درحالی‌که الآن رهبری اقتصادی جهان را ندارد. زمانی این نقش را داشت ولی دیگر ندارد. درحالی‌که چین و دیگر کشورها می‌گویند ما الآن بازیگران بزرگی هستیم. ما منابع داریم. ما صاحب ذخایر هستیم ولی شما یک سهم منصفانه هم حتی به ما نمی‌دهید. بنابراین BRICS انعکاس فقدان دموکراسی در حاکمیت جهان است. دیگر اینکه تحریم روسیه محرکی بود برای معماری جدید جهان. مدیریت بانک BRICS مانند بانک جهانی و آی ام اف نیست و اعضا دارای آرای مساوی هستند. چین نیز که بیش از ۳ تریلیون ذخیره دارد می‌خواهد به‌جای گذاردن آن در خزانه‌داری آمریکا، استفاده بهتری کند. یعنی نمی‌خواهد گوشت را در یخچال بگذارد و بعد آن را از برق بکشد.»

ساختار درونی و اهداف

 طراحی و ایجاد NDB (بانک توسعه جدید-New Developement Bank) که مقرش در شانگهای است، یکی از اقدامات اساسی BRICS می‌باشد و تلاش می‌کند تا فاصله زیربنایی بین کشورهای عضو و دیگر بازارهای جدید را از بین ببرد. این بانک با سرمایه ۱۰۰ بیلیون دلار یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات توسعه مالی چندجانبه خواهد شد و مهم اینکه BRICS برای پیوستن دیگر کشورها به آن ممنوعیتی قرار نداده است.

 ایجاد صندوق ذخیره موارد احتمالی یا مخزن ذخیره پول رایج که با ۱۰۰ بیلیون دلار شروع‌شده کشورهای BRICS را در قبال فشارهای نقدینگی کوتاه‌مدت و شوک‌های مالی بین‌المللی حمایت می‌کند.

تأسیس انجمن انرژی BRICS، بانک سوخت ذخیره، موسسه سیاست انرژی از طرح‌های پیشنهادی روسیه می‌باشد.

اهداف BRICS در قطعنامه نشست ۶ این‌چنین شماره شده است:

۱- اعلام حمایت و همکاری بیشتر با آمریکای جنوبی و پشتیبانی از BRICS برای ارتقا صلح و دموکراسی در منطقه و دستیابی به توسعه و ریشه‌کن کردن فقر

۲- تلاش برای بهبود وضع اقتصادی در بحران مالی جهانی کنونی ، مسائل تغییرات جوی، توسعه پایدار و فرمولی کردن دستور جلسه توسعه بعد از ۲۰۱۵

۳- تأکید بر وظایف شورای کارشناسان BRICS و تهیه پشتیبانی‌های فنی

۴- تأسیس بانک NBD به منظور جابجایی منابع برای پروژه‌های توسعه پایدار و زیر بنایی در BRICS و دیگر اقتصادهای در حال توسعه. سرمایه اولیه بانک ۱۰۰ بیلیون دلار است. روسیه، رییس هیئت حاکم، برزیل رییس هیئت مدیران، اولین رییس بانک از هند است و مقر اصلی آن در چین می‌باشد. شعبه آفریقایی بانک در آفریقای جنوبی تأسیس خواهد شد. همچنین «صندوق ذخیره موارد احتمالی» BRICS با حجم اولیه ۱۰۰ بیلیون دلار به منظور کمک به کشورهای عضو در قبال فشار نقدینگی کوتاه‌مدت ایجادشده است.

۵- بانک BRICS شبیه بانک جهانی است که به پروژه‌های زیربنایی توسعه پایدار کمک مالی می‌کند و مانندIMF به اعضا در زمان بحران‌های مالی مساعدت می‌نماید.

۶- بانک بر اساس سهم برابر – رأی برابر است و هر یک از اعضا ۱۰ بیلیون دلار مشارکت داشته‌اند. این سرمایه ابتدا جهت تزریق مالی به پروژه‌های زیرساختی بکار می‌رود ولی دیگر کشورهای کم یا متوسط درآمد نیز می‌توانند درخواست کمک مالی کنند.

۷- CRA نیز یک پشتیبانی نقدی دیگری برای اعضا در هنگام مشکلات پرداختی است. اعضای سی آر ای مانند بانک NDB سهام مساوی ندارند بلکه چین۴۱ در صد، روسیه، هند و برزیل هر یک ۱۸ درصد و آفریقای جنوبی ۵ درصد

مواضع سیاسی

مروری مختصر بر اعلامیه نهایی نشست ششم ما را با مواضع سیاسی BRICS آشنا می کند:

• تقدیر از تلاش‌های سازمان ملل، اتحادیه آفریقا، مجمع اقتصادی دولت‌های غرب آفریقا (ECOWAS) و کشورهای پرتغالی‌زبان (CPLP) در انتخابات ریاست جمهوری گینه بیسائو و ماداگاسکار و بازگشت دموکراسی به این کشورها
• محکوم کردن عملیات تروریستی بوکوحرام
• حمایت از تقویت و توسعه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی جمهوری مالی
• اعلام نگرانی از وضعیت سیاسی و انسانی در سودان جنوبی و محکومیت خشونت علیه مردم کشور
• اعلام نگرانی از وضعیت موجود جمهوری آفریقای مرکزی و اعمال خشونت علیه مردم خصوصاً خشونت‌های فرقه‌ای و اعلام حمایت از اقدامات برای برقراری صلح در کنگو
• محکومیت خشونت و جنگ گروه‌ها در سوریه و درخواست آتش‌بس فوری
• ضمن تقدیر از سوریه به خاطر امحا سلاح‌های شیمیایی، محکومیت تمامی اشکال تروریسم در سوریه و تقاضا از گروه‌های مخالف کشور برای پایان دادن به تروریسم که القاعده و دیگر سازمان‌های تروریستی مرتکب می‌شوند.
• درخواست از اسراییل و فلسطین برای آغاز مذاکرات در خصوص راه‌حل ایجاد دو دولت و برقراری همزیستی مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر بر اساس پذیرفتن خطوط مرزی تعیین‌شده در ۴ جون ۱۹۶۷ به عنوان مرزهای دو دولت
• حمایت از خاورمیانه عاری از تسلیحات اتمی و کشتارجمعی
• ضمن تأیید پیمان چین و روسیه در خصوص ممانعت از گماردن تسلیحات در فضا، تأکید بر تهیه پیش‌نویس کد بین‌المللی راهنما بر روی فعالیت‌های صلح‌آمیز فضایی
• پشتیبانی از مذاکرات E۳+۳ (منظور ۱+۵ است) با ایران و تأکید بر مذاکره به عنوان تنها راه‌حل و تأیید حق داشتن انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز
• با توجه به نیاز افغانستان به زمان برای بهبود وضعیت، تأکید بر ایفای نقش سازمان ملل در افغانستان در مدت‌زمان در نظر گرفته‌شده از ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴به عنوان زمان انتقال وضعیت و رسیدن به ثبات و بازسازی اقتصادی و حمایت از انتخابات
• حمایت مؤکد از دولت عراق و محکوم کردن اقدامات تروریستی
• تأکید بر یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز برای بحران اوکراین

جایگاه و قدرت اقتصادی BRICS و اعضای آن در جهان

در ششمین نشست BRICS .در برزیل بر روی تجارت و سرمایه‌گذاری چندجانبه تأکید شده است. جمع تولید ناخالص ملی در ۲۱BRICS درصد از کل جهان، ۲۰ درصد از تجارت جهانی و ۱۱ درصد از سرمایه‌گذاری‌های انباشته است که نشان می‌دهد پنج کشور عضو، نمایندگان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای دنیا هستند.

جوزف استیگلیتز معتقد است بانک BNDFS که برزیل تأسیس کرد یک بانک عظیم توسعه است که بزرگ‌تر از بانک جهانی است اما مردم آن را نمی‌دانند. برزیل نشان داد که یک‌تنه می‌تواند چنین کار عظیمی بکند.

وی تأکید می‌کند که آمریکا دوست ندارد این حقیقت را بپذیرد که دومین کشور بزرگ جهان شده و دیگر بزرگ‌ترین در تجارت، در ذخیره و در دیگر زمینه‌ها نیست و بعد از چین قرارگرفته است. اما حاکمیت جهانی نمی‌گذارد تا این واقعیت اقتصادی جدید انعکاس یابد.

تلگراف در مقاله‌ای در تاریخ جولای ۲۰۱۴ تحت عنوان » پایان سلطه ۷۰ ساله دلار می‌نویسد: GDP تولید ناخالص ملی کشورهای BRICS به‌طور حیرت‌آوری در سال گذشته به ۶/۲۹ تریلیون دلار رسید درحالی‌که آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا مجموعاً ۲/۳۴ تریلیون دلار تولید ناخالص ملی داشتند. باید در نظر داشت کهBRICS پنجاه‌درصد ذخایر پول رایج جهان را در اختیار دارد ولی IMF این نفوذ و قدرت BRICS را نمی‌پذیرد به‌طوری‌که بلژیک رأی بیشتری نسبت به برزیل دارد و کانادا بیشتر از چین.

تأثیرات جهانی BRICS و مقابله با فشارهای اقتصادی

در سال‌های اخیر همکاری‌های جنوب- جنوب افزایش چشمگیری داشته به‌طوری‌که برزیل هم اکنون بیش از انگلستان در آفریقا سفارت دارد و چین بزرگ‌ترین شریک تجاری آفریقا شده است

ایشین تایمز Asian Times درباره سیاست BRICS و تمرکزش بر آمریکای لاتین می‌نویسد: «رییس بانک مرکزی روسیه به آمریکای لاتین فشار می‌آورد که در مذاکرات با BRICS باید دلار آمریکا کنار گذاشته شود.

ملاقات سمبلیک اخیر پوتین با فیدل کاسترو در هاوانا و بخشودگی ۳۶ بیلیون دلاری قروض کوبا و نیز دیدار با رییس‌جمهور اروگوئه و مذاکره در مورد ساخت بندر در آب‌های عمیق و نیز ملاقات با روسای کشورهای بولیوی و ونزوئلا تأثیرات عمیقی در روابط با آمریکای جنوبی گذاشته است.

جین پینگ رییس‌جمهور چین نیز دیدارهایی از ونزوئلا، کوبا، آرژانتین و برزیل داشته که نشان‌دهنده موقعیت بسیار استراتژیک آمریکای لاتین نزد BRICS است. ازآنجاکه آرژانتین در حال حاضر درگیر مسائل مالی با آمریکاست، پوتین و جین پینگ پیشنهاد سرمایه‌گذاری در تمامی امور از احداث خط آهن گرفته تا صنعت انرژی را به آرژانتین دادند.»

ایشین تایمز می‌افزاید: «درست است که صنعت انرژی روسیه به تکنولوژی و سرمایه‌گذاری شرکت‌های خصوصی چندملیتی غرب نیازمند است ولی این مثل سیاست «ساخت چین» (Made in China) است که چین توانست سرمایه‌های غرب را به دلیل نیروی کار ارزان جذب کند. بنابراین آنچه BRICS سعی دارد انجام دهد این است که به جنوب دنیا بگوید که انتخاب کنید: یا سوداگری مالی و هژمونی ارباب جهان و یا سرمایه‌گذاری مولد به عنوان استراتژی جایگزین کاپیتالیسم سه وجهی آمریکا، اروپا، ژاپن.»

ایشین تایمز در پایان آورده است که البته BRICS راه طولانی برای ارائه این مدل در پیش دارد ولی بانک BRICS و سی آر ای به عنوان جایگزین بانک جهانی و آی ام اف امکان فرار از مخمصه‌ای که آرژانتین دچار آن است را به ملل دیگر نوید می‌دهد همچنان که امکان پیوستن ایران، اندونزی ، مالزی و ترکیه وجود دارد.

از دیگر سیاست‌های تأثیرگذار BRICS اینکه چین و روسیه مبادلات خود را بر اساس روبل-یوان تنظیم و دلار آمریکا را حذف کردند. در ماه می روسیه و چین یک قرارداد عظیم درازمدت گازرسانی را امضا کردند.

پروفسور پیتر کونیگ peter koenig تحلیلگر اقتصادی و ژئوپلیتیک آمریکا که مقالات متعددی در دفاع از BRICS دارد معتقد است که این گروه می‌تواند نقش بسزایی در معادلات جهانی ایفا کند. وی با اشاره به توافق روسیه و چین بر روی حذف دلار در معاملات تجاری و تجدید پیمان در پایان سال ۲۰۱۴ می‌نویسد:

روسیه و چین وارد یک اتحاد اقتصادی شدند که محکم‌تر از سیاست آمریکا و عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی اروپایی او یعنی کاهش قیمت نفت و کاهش روبل روسیه است. آمریکا با بدهی ۱۲۸ تریلیون دلاری که ۷ برابر تولید ناخالص ملی آمریکاست، بزرگ‌ترین کشور مقروض دنیاست. با حذف پترودلار ارزش دلار پایین‌تر خواهد آمد. با پایین آمدن ارزش روبل روسیه، سرمایه‌گذاران غربی به عنوان سهامداران شرکت‌های نفتی روسیه ترسیدند و سهام خود را در بازار بورس به فروش گذاشتند و خزانه‌داری روسیه با قیمت پایین آن‌ها را خرید و فوراً ارزش پول خود را بالا برد و از همین طریق فقط ۲۰ بیلیون دلار سود برد. روسیه ۱۵ درصد تولید ناخالص ملی خود را مقروض است درحالی‌که نسبت بدهی و تولید ناخالص ملی کشورهای اروپایی به ۱۰۰ درصد رسیده است. با توطئه آمریکا – سعودی کاهش قیمت نفت، اوباما در حقیقت به‌پای‌خود شلیک کرد به‌طوری‌که رییس مالی موسسه JP Morgan در آمریکا گفت : تگزاس (ایالت نفتی آمریکا) با توجه به کاهش قیمت نفت به ورطه بحران اقتصادی سقوط خواهد کرد.

بیش از یک سال است که روسیه نفت خود را با پول رایج کشورهای طرف معامله می‌فروشد و امروز با طلا. پوتین دلارهایی که از نفت به دست می‌آورد سریع به طلا تبدیل می‌کند به‌طوری‌که امروز پشتوانه روبل روسیه طلاست.

FED (سیستم ذخیره مالی آمریکا) و وال‌استریت با سیاست مصنوعی افزایش دلار و کاهش قیمت طلا قصد دارند که دلار را جذاب نشان دهند ولی اروپا در حال بیدار شدن است و لهستان و مجارستان ارتباط با شرق را به‌جای لیسیدن پوتین اوباما ترجیح می‌دهند.

روسیه همراه با افزایش حجم طلای خود سیستم سوئیفت جایگزین را درست کرده که هم اکنون در داخل آزمایش می‌شود و می‌تواند در عرض چند ماه آینده جهانی شود. همچنین روسیه و چین به‌زودی یک پول رایج جدیدی که سبدی از پول‌های رایج کشورهای عضو BRICS است را راه‌اندازی کرده‌اند.

ده سال پیش ۹۰ درصد ذخیره جهانی دلار بود ولی امروز به ۶۰ درصد تقلیل یافته و یوآن واحد پول چین رشد کرده است. حتی استرالیا اخیراً اعلام کرده که ذخیره یوآن خود را افزایش خواهد داد.

حدود بیست سال پیش ابتدا ایران و بعد عراق طرح نفت در مقابل غذا را اجرا کردند که این یکی از دلایل اصلی حمله آمریکا به عراق می‌تواند باشد تا به چاه‌های نفت دست یابد و آن را خصوصی کند و به همین دلیل امروز انرژی هسته‌ای ایران را بهانه قرار داده است.

فواید BRICS برای کشورهای عضو

یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های خبری اجتماعی اینترنتی هند طی مقاله‌ای در تشریح فواید BRICS برای کشور هند آورده است که: ((وام گرفتن از BRICS به هند کمک می‌کند تا از سیاست‌های غرب پیروی نکند. اشکال مؤسسات مالی بین‌المللی نظیر بانک جهانی و آی ام اف این است که عامل فرهنگ را در رفتارهای اقتصادی و اجتماعی کشورهای جهان سوم تشخیص ندادند. البته آنچه BRICS را پرمعنی می‌کند حضور چین و هند به عنوان پرجمعیت‌ترین کشورها در دنیاست که تصمیم‌گیرنده رشد جهان در ۳۰، ۴۰ سال آینده هستند و در آن بحثی نیست. بنابراین اگر چین و هند در شکل دادن به اقتصاد جهانی نقش مهمی دارند پس BRICS  می‌تواند اجماعی در موضوعات مختلف نظیر تغییرات آب‌وهوا، مصرف آینده، تجارت جهانی، تکنولوژی‌های مرتبط و غیره نقش ایفا کند. اختلافات هند و چین با BRICS قابل‌حل است. به عنوان نمونه اگر پول رایج هند دچار مشکل شود، چین با ۴۱ درصد سهم خود در سی آر ای به کمک خواهد آمد. همچنین بیشترین سودی که صنعت هند از BRICS می‌برد این است که ازآنجاکه اعضا می‌توانند به‌جای دلار با پول رایج خود تجارت کنند دولت هند به شرکت‌های عمرانی داخلی خود اجازه داد که از بانک‌های چین وام بگیرند تا هزینه واردات عظیم تجهیزات برق خود از چین را که ۲۵ درصد ظرفیت تولید برق هند را تشکیل می‌دهد و معادل ۳۰ بیلیون دلار است، پرداخت کنند. بانک BRICS همچنین می‌تواند به کشورهای عضو در خصوص چنین پروژه‌هایی وام ارزان‌تری بدهد. تمامی این‌ها هند را از دنباله‌روی سیاست غرب بر حذر می‌دارد. برای مثال آمریکا بانک جهانی را از دادن وام به پروژه‌های برق زغال سوز در کشورهای در حال توسعه منع کرده است درحالی‌که ۵۰ درصد مصرف الکتریسیته هند از نیروگاه‌های زغال سوز به دست می‌آید. موقعیت چین نیز مانند هند است. ازاین‌رو BRICS راه‌های جایگزینی را که مناسب با نیازهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی اعضا باشد بکار می‌گیرد.))

بنگلادش نیز تمایل خود را برای ملحق شدن به بانک NDB اعلام داشته و وزیر امور مالی بنگلادش اذعان داشته که بانک BRICS جایگزین بانک جهانی و آی ام اف که در سلطه آمریکا هستند می‌باشد.

 

آینده BRICS

به نظر واشنگتن‌پست اختلاف ساختاری بین چین و دیگر اعضای BRICS موضوع مهمی است چراکه اقتصاد چین بزرگ‌تر از مجموع اقتصادهای دیگر اعضاست. ولی دکتر ناصر سعیدی سیاستمدار و اقتصاددان لبنانی، مشاور بانک‌های مرکزی و دولت‌ها و رییس سابق DIFC مرکز مالی بین‌المللی دبی و نیز وزیر سابق اقتصاد و تجارت و وزیر سابق صنایع لبنان در WorldNews طی مقاله‌ای به تاریخ جولای ۲۰۱۴ ظهور BRICS را نشانه پایان امپراتوری مالی آمریکا دانسته و می‌نویسد: بانک BRICS خدمات وام، ضمانت‌نامه، اعتبارات بلندمدت را فراهم می‌کند و تمرکزش بر روی زیرساخت‌هاست. چین تا سال ۲۰۱۷ به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان خواهد بود و هند نیز که ژاپن را پشت سر گذاشته اقتصاد سوم جهان خواهد بود.

به عقیده دکتر سعیدی، توافقنامه بعدی، شانگهای ۲ خواهد بود نه برتون وودز ۲. وی همچنین پیشنهاد می‌کند که کشورهای عضو همکاری‌های خلیج‌فارس باید به سمت ایجاد یک سبد ارزی بروند که یوان نیز به عنوان ذخیره ارزی بین‌المللی آن‌ها باشد.

طبق مطالعه تحقیقاتی اتحادیه اروپا پیش‌بینی می‌شود که سرمایه‌ها به‌تدریج از کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی به سمت BRICS حرکت کند.

پروفسور پیتر کوینگ هم در این زمینه می‌گوید: کشورهای اروپایی نیاز دارند که به کشورهای عضو BRICS صادر کنند و نیز خواهان هیدروکربن هستند بنابراین دور از واقع نیست که کشورهایی نظیر آلمان، فرانسه، هلند، فنلاند، سوئد و دانمارک منافع خود را در تجارت با BRICS ببینند.

وی BRICS را یک اتوپیای سیستم اقتصادی و مالی جدید معرفی می‌کند که به‌دوراز جنگ‌ها و تنازعات حریصانه به دنبال صلح و برابری است که ممکن است این اتوپیا به موفقیت برسد.

پارلمان اروپا در یک گزارش مطالعاتی که توسط دبیر کل سیاست خارجی پارلمان در سال ۲۰۱۲ تهیه‌شده به تحلیل BRICS پرداخته و با پیش‌بینی اینکه تا سال ۲۰۱۵ کشورهای متوسط درآمد و BRICS بیش از ۵۰ درصد درآمد جهان را تولید خواهند کرد، یازده کشور دیگر را از جمله مصر، ایران، اندونزی، کره، مکزیک، نیجریه، ترکیه، بنگلادش، فیلیپین و ویتنام به عنوان اقتصادهای نوظهور مطرح کرده است که موقعیت خود را در اقتصاد جهان ترقی داده‌اند.

روسیه با داشتن ۱۴۰ میلیون نفر نرخ رشد ثابت ۵ درصد را داراست. روسیه یک کشور رشد یافته به معنی سنتی آن نیست بلکه بیشتر جزو کشورهای انتقالی است.

این گزارش می‌افزاید: اقتصاد آفریقای جنوبی کوچک‌تر از اقتصاد دیگر اعضاست و تولید ناخالص ملی آن یک‌سوم برزیل یا روسیه است ولی آفریقای جنوبی در رأس اقتصاد قاره آفریقا می‌باشد و نقش سیاسی مهمی در قاره دارد. دارای ثبات سیاسی است و ۴ انتخابات موفق را بعد از آپارتاید برگزار کرده است. البته فقدان اطلاعات سیستماتیک در آفریقای جنوبی باعث شده که میزان تلاش‌های این کشور برای توسعه مالی مشخص نشود.

اعضای BRICS جزو کشورهای پردرآمد نیستند. هند به‌تازگی از گروه کشورهای کم‌درآمد به گروه کشورهای متوسط درآمد صعود کرده است بنابراین BRICS از بعد جمعیت، قلمرو و اقتصاد متحرک در حد وسیعی در حال نفوذ به اقتصاد جهانی است.

همچنین در این گزارش آمده است: بعد از شکست WTO در سال ۲۰۰۶ در ژنو، BRICS به سمت کشورهای جنوب – جنوب گرایش پیدا کرد.

برزیل بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات کشاورزی و دارای دانش فنی توسعه کشاورزی است. برزیل در بخش اجتماعی، آموزش، سلامت و کاهش فقر کمک‌های خارجی زیادی کرده است. تخمین زده می‌شود که بین ۳۶۲ میلیون الی یک بیلیون دلار در سال ۲۰۰۹ کمک خارجی داشته است که ۵۰ درصد این کمک‌ها به کشورهای اروگوئه، ونزوئلا، آرژانتین و پاراگوئه بوده است.

چین دومین بزرگ‌ترین اقتصاد ازلحاظ تولید ناخالص ملی در جهان است و نرخ رشد ۸ تا ۱۲ درصد را برای ۱۱ سال متوالی دارد. چین ازلحاظ جغرافیایی کمک‌های خارجی خود را به آفریقا متمرکز کرده(۴۶٪). کلاً ۱۶۱ کشور و ۳۰ سازمان از کمک‌های چین سود برده‌اند.

سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی BRICS در دهه اخیر به‌طور باورنکردنی افزایش داشته در سال ۲۰۰۲ از ۱۰ بیلیون دلار شروع و تا سال ۲۰۱۰ به ۱۴۶ بیلیون دلار رسید. روسیه در این امر رتبه اول و چین در رده دوم قرار دارد.

با توجه به اعتراف پارلمان اروپا و عدم توان انکار آمار و ارقام افزایش روزافزون قدرت اقتصادی BRICS در کل طبق مطالعه تحقیقاتی پارلمان اروپا، BRICS یک اتحاد یکدست نیست. درست است که تأثیر BRICS بر روی توسعه اقتصادی کشورهای کم‌درآمد افزایش‌یافته ولی آن بدین معنی نیست که اروپا را به عنوان شریک این کشورها عقب بزند. BRICS در ارتباط با تجارت قدرت بسیاری به دست آورده و بین اروپا و BRICS در تجارت بین‌المللی منافع متضاد رخ خواهد داد

ایران و BRICS 

ازآنجاکه ایران ۱- نقش کلیدی در منطقه دارد و ۲- از سوی آمریکا و هم‌پیمانانش همواره مورد تهدید و تحریم قرارگرفته است، عاقلانه نیست که سیاست خارجی ایران نسبت به این رویداد مهم بی‌تفاوت باشد و باید که در جهت احراز منافع ملی خود حرکت مناسبی را در قبال آن اتخاذ کرد. در این راستا و با توجه به توضیحات و اطلاعات فوق، تبیین پاسخ‌های روشن برای سؤالات اساسی ذیل ضروری است:

 – آیا ایران باید به BRICS ملحق شود؟

 – چه ضرورت‌هایی برای عضویت ایران در BRICS وجود دارد و فواید آن چیست؟

 – آیا مضراتی را می‌توان برای الحاق ایران به BRICS متصور بود؟

 – با توجه به مواضع سیاسی BRICS مانند حمایت از ایجاد دو دولت مستقل فلسطین و اسراییل و خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران، آیا همکاری با آن امکان‌پذیر است؟

 – تأثیرات متقابل این همکاری چگونه است؟

 با پاسخ به این سؤالات از سوی شما علاقه‌مندان رصدهای استراتژیک، ساختار تحلیل‌های استراتژیکی خود را ترسیم و با نگارش دیدگاه‌های خود، در تدوین این بخش از مطلب مشارکت نمایید.

---

منابع:

http://rt.com/op-edge/174344-ten-outcomes-brics-summit

http://www.mea.gov.in/bilateral-documents.htm?dtl/23635/Sixth+BRICS+Summit++Fortaleza+Declaration

http://www.forbes.com/sites/jonhartley/2014/07/28/the-brics-bank-is-born-out-of-politics

http://www.washingtonpost.com/blogs/monkey-cage/wp/2014/07/17/what-the-new-bank-of-brics-is-all-about

http://www.globalresearch.ca/what-will-happen-to-the-global-economy-if-brics-announce-launch-of-new-currency-bricso/5354295

http://www.globalresearch.ca/brics-against-washington-consensus/5391416

http://www.rediff.com/news/column/how-brics-bank-can-affect-world-economics-and-politics/20140718.htm

http://www.ab.gov.tr/files/ardb/evt/1_avrupa_birligi/1_9_politikalar/1_9_8_dis_politika/The_role_of_BRICS_in_the_developing_world.pdf

http://www.democracynow.org/2014/7/17/nobel_economist_joseph_stiglitz_hails_new

http://www.telegraph.co.uk/finance/comment/liamhalligan/10978178/The-dollars-70-year-dominance-is-coming-to-an-end.html

http://www.huffingtonpost.com/dr-nasser-h-saidi/the-brics-bank-signals-th_b_5604294.html