بعد از معرفی سی ویژگی جامعه زنده، سی ویژگی سیاستمدار ، سی ویژگی شهروند مطلوب، سی ویژگی انسان عقلانی و سی ویژگی انسان مدنی، سایت عصر ایران در یادداشتی، سی ویژگی سیاست خارجی کارآمد را از دیدگاه محمود سریع‌القلم، نائب رئیس مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، عضو هیئت علمی و استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی منتشر کرده است.[۱]
بعد از مطالعه این یادداشت، سؤالاتی در ذهن مخاطب درباره چند ویژگی مطروحه پیش می‌آید:
۱) آیا این سی ویژگی برای بهبود سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تعریف‌شده است؟
۲) مبنای این سیاست خارجی کارآمد بر چه بناشده است؟
۳) اگر بخواهیم به‌عنوان یک مخاطب، این ویژگی‌ها را با اصول سیاست خارجی حال حاضر کشور مقایسه کنیم، چند وجه تشابه می‌یابیم؟ اصلاً وجه تشابهی می‌یابیم؟
ویژگی اول پیشنهادی ایشان:
به ازای هر واحد پولی که در خارج هزینه می‌شود، ده برابر برای کشور و شهروندان، منفعت و پیامد مثبت داشته باشد. سیاست خارجی در همان ریلی حرکت کند که الزامات رشد و توسعه اقتصادی ایجاب می‌کند.
با توجه به شرایط منطقه، ایران در حال دفاع از مرزهای خود است. اگر مجبور شویم برای دفاع از مرزهای خودمان در سوریه و لبنان و غزه پول خرج کنیم، در قبال آن هم، دشمن بر ما محاصره اقتصادی را تحمیل کند و به‌جای منفعت و پیامد مثبت ده برابری و رشد و توسعه اقتصادی پیشنهادی ، فشار اقتصادی بیشتری بر مردم وارد شود، حال نظر محمود سریع‌القلم درباره استراتژی دفاعی ایران چیست؟
ویژگی پنجم پیشنهادی ایشان:
کشورهای دیگر از رشد و پیشرفت آن هراس و نگرانی نداشته باشند.
علت هراس و نگرانی کشورهای دیگر بیان‌نشده است! آیا همه کشورها با هم یکسان هستند؟ کشورهای مستکبر با کشورهای مظلوم چه تفاوتی دارند؟ غیر از این است که آن‌ها از اصول انقلاب اسلامی هراس دارند و پیشرفت کشور را پیشرفت انقلاب اسلامی می‌دانند. اصلاً نگرانی آن‌ها مهم است؟ آیا هدف ما رفع نگرانی آن‌ها است؟ کلام امام جامعه را برای یادآوری تکرار می‌کنم:
«در مقدمه‌ی قانون اساسی ما دفاع از مسلمانان و محرومان به‌صراحت ذکرشده است؛ ما دفاع از مسلمان‌ها و دفاع از ملت مظلوم را جزو سیاست‌های اصولی خودمان میدانیم و از آن عدول نمی‌کنیم.» [۲]
ویژگی نهم پیشنهادی ایشان:
به حساسیت‌های کشورهای دیگر، حساس باشد تا آن‌ها نیز حساسیت‌های او را رعایت کنند
حساسیت کدام کشورها؟ یک مثال می‌زنم. ایالات‌متحده حساس است. می‌دانید به چه؟ لطفاً مقاله جفری گلدبرگ را در آتلانتک بخوانید.[۳]
قسمتی از این مقاله (که البته این گفت‌وگو در ایران تا لحظه نگارش این جوابیه هنوز ترجمه و منتشرنشده است):
مقابله زورمندانه با ایران در سوریه و عراق، شانس توافق هسته‌ای را افزایش می‌دهد، زیرا ایران تنها زمانی تقاضاهای هسته‌ای ما را پذیرا خواهد بود که ضعیف و آسیب‌پذیر باشد. به‌طور معکوس، حس پیروزی ایران در سوریه و به‌طور حتم در عراق شانس رسیدن به توافق را کاهش می‌دهد، زیرا مقامات ایران اگر احساس قدرت و صعود کنند، امتیاز هسته‌ای را واگذار نخواهند کرد.
حال با این حساسیت ایجادشده چه کنیم که حساسیتمان را رعایت کنند؟ عقب‌نشینی که کار ایرانی‌ها نیست.
دشمنی بعضی‌ها با انقلاب را چه کنیم؟ مگر امام جامعه نفرمودند که:
دشمنی ابرقدرت‌ها با ما متعلق به امروز و دیروز نیست؛ از اولِ شروع این پدیده دشمنی بوده و دلیلش هم معلوم است؛ چون این پدیده خارج از نظام و قواره‌ای که قدرت‌های سلطه‌گر تعیین کرده‌اند، قرار داشته است. حرکت ما از اول هم در قواره‌ی موردعلاقه مستکبرین نبوده و نیست و نخواهد بود. به جهنم که مستکبرین حساس هستند. این‌قدر حساس بمانند تا از حساسیت بمیرند.[۱]
ویژگی دهم پیشنهادی ایشان:
با کشورهایی که قدرت بیشتری از او دارند، همکاری و مدارا کند.
این روزها کلیدواژه “مدارا” را زیاد می‌شنویم. علتش را نمی‌دانم اما اگر وضعیت حال حاضر کشور را در نظر بگیریم و تعداد کشورهایی که ما را به‌واسطه تحریم‌های شورای امنیت و دولت و مجلس ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا محاصره اقتصادی کرده‌اند، در نظر بگیریم، تعداد کشورهایی که باید مدارا کنیم را پاسخ دهید!
من واژه مدارا! را نمی‌پسندم و جایگزین بهتری برای این شرط دارم: استحکام
مجدداً از بیانات امام جامعه برای تعیین راهبرد استفاده می‌کنم:
بارها گفته‌شده است که میدان سیاست خارجی، میدان چالش نظام جمهوری اسلامی یا صف مقدم این چالش با مجموعه‌ی جهان بیرونی است. در این صف مقدم، استحکام، استواری قدم، اعتمادبه‌نفس، اطمینان به راهی که آن را دنبال می‌کنید، مهم‌ترین شرط است. [۱]
امام جامعه در همین سخنرانی مجدداً بر این واژه تأکید می‌کنند:
امروز دشمنان ما اعتراف می‌کنند به استحکام ما. ما متکی به مردمیم. [۱]
ما دنبال استحکام جمهوری اسلامی و دنبال بیداری اسلامی هستیم و می‌خواهیم اهداف خودمان را تحقق‌بخشیم و به‌هیچ‌وجه مایل نیستیم و اجازه نمی‌دهیم که بخواهند ما را در معادلات رایج جهانی حل کنند و هویت و تشخص ما را از بین ببرند. [۱]
ویژگی سیزدهم پیشنهادی ایشان:
آن چه که تحقق آن در کوتاه‌مدت و در میان‌مدت مقدور نیست، جزء اهداف ملی خود قرار ندهد و برای آن سرمایه‌گذاری مالی و سیاسی نکند.
کلام امام جامعه از همه‌چیز برایم شیرین‌تر است:
دفاع از ملت مظلوم فلسطین یا دفاع از هر ملت مظلوم دیگر یا مخالفت با اشغالگری و تسلط نظامی، بیش از این در سیاست و در برنامه‌ی عملی ما عمق دارد؛ اما این‌که چقدر می‌توانیم یا نمی‌توانیم، و این‌که چقدر برای ما فرصت و ظرفیت وجود دارد تا آن را پیش ببریم، بحث دوم است.[۱]
ویژگی چهاردهم پیشنهادی ایشان:
جهت‌گیری سیاست خارجی با روح و روان و میانگین گرایش‌های شهروندان سازگاری داشته باشند.
هر ساعت از یوم‌الله ۲۲ بهمن برایم به‌مانند حضور در بهشت است. جمعیتی میلیونی برای دفاع از آرمان‌های انقلاب اسلامی در کف خیابان‌های کشور. جمعیتی که مانندش را تنها در اربعین حسینی شاهد هستیم. مستکبرین عالم نیز نمی‌توانند این جمعیت را نادیده بگیرند. غول‌های رسانه‌ای نیز این جمعیت میلیونی را پوشش می‌دهند. گرایش شهروندان ما مرگ بر آمریکا است. همان‌که امام راحل، شیطان بزرگ خواندش. گرایش شهروندان ما مرگ بر اسرائیل است. امام جامعه‌ام فرمود: ما متکی به مردمیم. [۱]
ویژگی بیست و ششم پیشنهادی ایشان:
انتقادات و شکایات خود از کشورهای دیگر را متوجه افکار و سیاست‌های نادرست آن‌ها کند و نه نمادهای ملی آن‌ها.
نمادهای ملی در این نوشته برجسته شده بود. نماد ملی یک کشور پرچم آن است. اگر پرچم کشوری مستکبر زیر سؤال نرود و فقط سیاست‌های دولت حاکم نقد شود، پس با این حساب آیا می‌توان گفت که با عوض شدن دولت و روی کار آمدن دولت جدید، سیاست‌های مستکبرانه آن کشور از میان می‌رود؟
مگر امام راحل در ششم آبان سال ۶۰ نفرمودند:
اگر امریکا و اسرائیل «لا اله الا الله» بگویند، ما قبول نداریم، چراکه آن‌ها می‌خواهند سر ما کلاه بگذارند. آن‌ها که صحبت از صلح می‌کنند، می‌خواهند منطقه را به جنگ بکشند…… مسئله‌ای که می‌خواهم اکیداً به شما تذکر دهم این است که این معنا که «نمی‌شود با قدرت‌های بزرگ طرف شد» را از گوش‌هایتان بیرون کنید. شما بخواهید، می‌توانید…»[۴]
و آخرین ویژگی پیشنهادی ایشان:
تحلیل دستگاه دیپلماسی آن از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بر اساس fact باشد.
ایشان در یادداشت ۹ آذرماه خود درباره ویژگی‌های جامعه زنده نیز از واژه fact استفاده کرده‌اند. علت این تأکید در یادداشت‌های ایشان چیست؟ در جست‌وجویی ساده معنای کلمه fact را در دیکشنری کمبریج یافتم:
something that is known to have happened or to exist ,especially something for which proof exists, or about which there is information[5]
چیزی که میدانیم اتفاق افتاده یا وجود دارد، مخصوصاً چیزی که مدارک یا اطلاعاتی برای آن وجود دارد.
خوب انقلاب اسلامی هم بر مبنای اطلاعات و مدارک موجود درباره تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی حرکت می‌کند و البته که اطلاعات خود را از منابع موثق کسب می‌کند و تحلیل‌هایش را بر مبنای مطالب منتشرشده در غول‌های رسانه‌ای مستکبرین و تحلیل‌های اساتید دانشگاهی خودفروخته و علاقه‌مند به مستکبرین انجام نمی‌دهد.
ویژگی نهایی پیشنهادی محمود سریع‌القلم تأکیدی دوباره دارد بر خط درست انقلاب اسلامی است که تحلیلی ورای دولت‌ها و افراد علاقه‌مند به مستکبرین را همیشه در اختیار داشته و دارد.
و در پایان توجه مخاطبین محترم را جلب می‌کنم به سه اصل مهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در بیانات امام جامعه، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی):
جمهوری اسلامی ثابت کرده است که در پی تشنّج آفرینی در روابط خود با کشورها نیست، و به روابطی برابر که با سه اصل عزت و حکمت و مصلحت، در سیاست خارجی منطبق باشد، علاقه‌مند و پایبند است؛ و ثابت کرده است که در این روابط، منافع مادی و معنویِ کشور و رعایت مصلحت و عزت ملت عظیم‌‌‌الشأن ایران و صیانت از آرامش و سِلم در فضای سیاسی جهان، شاخص و راهنمای اصلی اوست.[۶]
پی‌نوشت:
[۱]– سی ویژگی سیاست خارجی کارآمد – عصر ایران
[۲]– بیانات در دیدار جمعی از مسئولان وزارت امور خارجه ۱۳۸۳
[۳]– مقاله جفری گلدبرگ در آتلانتیک
[۵]– معنای fact در دیکشنری کمبریج
[۶]– پیام به کنگره‌ی عظیم حج سال ۱۳۷۷
نوشته آقای پیمان مولاویردی
سیاست خارجی یک کشور یا باید تدافعی باشد یا باید تهاجمی باشد وقتی سیاست خارجی یک کشور تدافعی باشد ان کشور محکوم به شکست است و حتی خطر حذف شدن را خواهد داشت اما در ابتدای قرن ۲۱ با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص ایران شما نیازمند این هستید که سیاست خارجی تهاجمی را اتخاذ کنید والا به مشکل برخواهید خورد بنظر من کشور ایران لایه های دفاعی خود را درست انتخاب کرده ولی باید این نکته را هم مد نظر داشته باشد که غرب ارام ارام در حال تخریب این لایه های دفاعی است پس باید لایه های دفاعی جدیدی تدوین کرد و با نظریات اقای سریع القلم همدر شرایط کنونی موافق نیستم چون به صلاح نیست.ا