مقدمه
«استارت آپ» درواقع ایجاد حلقه‌های ابداعی کسب‌وکار نوین با تمرکز بر فناوری است. این داستان نوعی کارآفرینی مثبت قرن بیست و یکمی است که بهواسطه هزینه پایین راه‌اندازی اولیه، راهکار مناسبی برای نجات جوانان بیکار تحصیلکرده از بحران‌های شغلی تلقی میشود. اما آنچه که اکنون به‌شدت موردانتقاد است واگذاری حلقه‌های آموزش، راه‌اندازی و مدیریت کسب‌وکارهای نوین به جمعی از مدیران آمریکایی است؛ کسانی که خود به این موضوع معترف‌اند با استراتژی مذکور جوامع مختلف را به مستعمره‌ی جدید نظام سرمایهداری تبدیل کرده‌اند.
[divide style=”dots” icon=”square” color=”#421cff”]
در نقشه جدید نفوذ به‌قصد استعمار، خبری از کشتی‌های جنگی و کت‌قرمزهای عرق‌خور دزد و متجاوز نیست. بازی استعمار سروشکل فناورانه به خود گرفته و استعمارگران خوش‌پوش در نقش «فرشتگان حمایت گر» به خاورمیانه آمده‌اند. کار به این شکل است که ابتدا چرخه اشتغال، اشغال‌شده و سپس بهواسطه ایجاد بحران‌های اقتصادی خودساخته و گروگان‌گیری معیشت مردم، مسیر ایجاد تغییرات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دلخواه ریل‌گذاری میشود.
ماجرا به این شکل پیش می‌رود که شرکت‌های مطرحی همچون گوگل، مایکروسافت، اینتل، آی‌بی‌ام و اپل به‌ناگاه تصمیم گرفتند همراه با «دیپلماسی دیجیتال» وزارت خارجه آمریکا بخشی از سود سالانه خود را به کشف و حمایت از ایدههای نوین کارآفرینی فناورانه در کشورهای هدف اختصاص دهند. شبکه‌سازی خیرخواهانه که با کسب بودجه‌ای حداقلی با سرعتی مثال‌زدنی به‌پیش می‌رود و یک‌به‌یک کشورهای خاورمیانه را که از بالاترین آمار بیکاری جوانان تحصیل کرده و خوش‌فکر برخوردارند، فتح می‌کند. سایت شورای روابط خارجی آمریکا، سپتامبر ۲۰۱۳ یادداشتی با عنوان «آیا بهار استارت‌آپ به خاورمیانه آمده؟» منتشر کرد که در آن بدون ایجاد حساسیت سیاسی، به سیل تغییرات در حال وقوع در منطقه پس از شتاب ناگهانی استارت‌آپ‌ها اشاره میشود. در این یادداشت از موج استارت‌آپ‌ها که خاورمیانه را درمی‌نوردد با عنوان «بهار عربی جدید» با هدف ایجاد تغییرات ماندگار اجتماعی- سیاسی بهویژه با تمرکز بر زنان نام برده شده و نقل‌قولی ازکریستوفر شرودر آمده که سال ۲۰۱۰ در واشنگتن‌پست منتشر شده است: «این ارزش تماشا و حمایت دارد که در بحبوحه‌ی درگیری‌های سیاسی خاورمیانه، کارآفرینان عرب در حال راه‌اندازی یک بهار عربی جدید و یک انقلاب هستند که بسیار مورد نیاز منطقه است.» خواندن کتاب «استارت‌آپ‌ها برمی‌خیزند: انقلاب کارآفرینی، بازسازی خاورمیانه» هم در این رابطه خالی از لطف نیست.بعید است کسی اند‌‌کی با تاریخ استعمار آشنایی داشته باشد و گمان کند غول‌های سیلیکون ولی بدون چشمد‌‌اشت اقتصادی به اجرای دیپلماسی دیجیتال هیلاری کلینتون تن د‌‌اد‌‌ه‌اند!
واقعیت این است که کمک به رونق بازار کسب‌وکار فناورانه در خاورمیانه می‌تواند از مسیر ملی و با رویکرد‌‌ی استقلال‌طلبانه با کمترین هزینه و بیشترین سود‌‌آوری بومی صورت گیرد، اما خیّرین آمریکایی(!) این مسیر را با مهند‌‌سی یکطرفه به جریانی کاملاً استعماری تبدیل می‌کنند. به این شکل که با صرف هزینه‌ای ۵ هزار د‌‌لاری اقد‌‌ام به شناسایی برترین ایدههای جوامع مستعد‌‌ی همچون ایران کرده و بهواسطه همین کمک کوچک آموزشی-اطلاعاتی که به‌راحتی از طریق مطالعه در اینترنت نیز قابل‌دستیابی است، د‌‌ست‌کم ۳۰ د‌‌رصد مالکیت ایدههای برتر و پولساز میلیون و حتی میلیارد د‌‌لاری جوامع د‌‌یگر را از آن خود می‌کنند
نمونه‌های قابل‌لمس
از بزرگ‌ترین خروجی‌های اجرای این طرح در ترکیه می‌توان به استارت‌آپ سفارش غذا با نام (Yemeksepeti) اشاره کرد که در ماه مه ۲۰۱۵ با مبلغ ۵۸۹ میلیون د‌‌لار به (Delivery Hero) واگذار شد. همچنین(Gittigidiyor) نیز از جمله مثال‌های د‌‌یگر است که توسط رقیب جهانی خود (Ebay) با قیمت ۲۱۷ میلیون د‌‌لار در ماه آوریل ۲۰۱۱ خرید‌‌اری شد. شرکت توسعه تلفن همراه (Pozitron) نیز در فوریه سال ۲۰۱۴ توسط (Monetise) با قیمت ۱۰۰ میلیون د‌‌لار خرید‌‌اری شد.
هیچ فعالیت جهانی رایگان و خیرخواهانه‌ای در د‌‌نیای سرمایهداری صورت نمی‌گیرد، پس گمان نکنیم سیلیکونولی آمریکا در بحبوحه بحران‌های اقتصادی و رقابت‌های تجاری، به ناگاه تصمیم گرفته خیریه‌ای بزرگ به وسعت خاورمیانه تأسیس کند و مردم را از رنج فقر و بیکاری برهاند!
برای مطالعه ی جامع تر در این مبحث:
- حتما پیرامون کلیدواژه‌ی (Digital Diplomacy) جستجویی داشته باشید.
- مقاله ی ?Is a Start-Up Spring Coming to the Middle East را دانلود و مطالعه بفرایید.
- کتاب Startup Rising: The Entrepreneurial Revolution Remaking the Middle East را دانلود و مطالعه بفرمایید.
پی‌نوشت:
این یادداشت، پنجمین مطلب از ویژه‌نامه‌ی تحلیلی-راهبردی نفوذ اقتصادی است که به همت جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های برتر تهران و با محوریت دانشگاه تربیت مدرس نگاشته شده است. لذا ان‌شاءالله سلسله مطالب نفوذ اقتصادی از این ویژه‌نامه به‌مرور برایتان منتشر خواهد شد.