برجام، آغاز نبرد

در فراز و نشیب‌هایی که ایران در مذاکرات متعدد خود با گروه ۱+۵ حول داشته‌ها و برنامه‌های خود در بخش صنعت انرژی هسته‌ای داشت، عاقبت در ۱۴ جولای ۲۰۱۵ در وین، توافقنامه‌ای تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین ایران و ۶ کشور چین و شوروی، فرانسه، آلمان، انگلیس و آمریکا امضا شد که هنوز همچنان مورد مداقه و بحث متخصصان و تحلیلگران امر است. مهم‌تر آنکه مجلس شورای اسلامی در یکی از مهم‌ترین مقاطع تاریخی خود با بررسی برجام و تصمیم‌گیری درباره آن، قضاوت آیندگان را پیش رو دارد.

برجام ازآن‌جهت مهم است نه به این خاطر که توافقی است در مورد حقی مسلم بنام «انرژی هسته‌ای» بلکه به این خاطر که از این به بعد هر حقی و هر نیازی و هر دستاوردی که ایرانی در پی کسب آن باشد یا آن را تحصیل کند و با چالش‌های برون‌مرزی نیز مواجه شود، برجام به عنوان مرجع، سنت و الگو همواره مطرح خواهد بود که فواید و مضرت‌های آن در حقوق آینده کشور اثری نافذ و ماندگار خواهد گذاشت. بنابراین با در نظر گرفتن این خطر تا فرصت هست باید موشکافانه‌تر به آن پرداخت.

 

Decode کردن:

به منظور مساعدت اعضای کنگره و دیگران برای ارزیابی توافقنامه برجام (Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA مرکز مطالعاتی علوم و امور بین‌الملل بلفر در دانشگاه کندی هاروارد Belfer Center for Science and International Affairs به مفاهیم اساسی و حقایق کلیدی برجام پرداخته و آن را decodeing یا رمزگشایی و شفاف‌سازی کرده است. 

ممنوعیت‌های هسته‌ای ایران با محدوده زمانی

مدت زمان	پلوتونیوم	اورانیوم
۱۵      سال	– ساختن رآکتور آب‌سنگین اضافی ممنوع – آب‌سنگین غیرقابل استفاده از کشور خارج شود	– غنی‌سازی بالاتر از ۳/۷۶ ممنوع – ذخیره کردن اورانیوم غنی‌شده درجه پایین به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش پیدا کند – اضافه کردن امکانات غنی‌سازی به امکانات موجود ممنوع – فردو: ۱۰۴۴ سانتریفیوژ نصب‌شده فقط برای کارهای غیر غنی‌سازی
۱۰      سال		-نطنز: فقط ۵۰۶۰ سانتریفیوژ برای غنی‌سازی -یک سال breakout (مدت زمان رسیدن به درجه تسلیحاتی غنی سازی اورانیوم با توجه به امکانات موجود)   -استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته ممنوع (برخی تحقیقات مجاز است)
دائم	-پروسه مجدد سوخت مصرفی ممنوع -خارج کردن تمامی سوخت مصرفی اراک از کشور
	-هسته رآکتور اراک تخریب یا برداشته شود

 

تفاوت‌های قبل و بعد از توافق اولیه در آوریل ۲۰۱۵ در زمینه اورانیوم

بعد	قبل
۱۰۴, ۶	۴۷۲, ۱۸	سانتریفیوژهای نسل اول نصب‌شده
۰	۱۰۰۸	سانتریفیوژهای پیشرفته نصب‌شده
یک سال	۱-۲ ماه	زمان breakout
ممنوع	آزاد	تحقیق و توسعه در تکنولوژی سانتریفیوژ جدید
۳۰۰ کیلوگرم	۷۱۵۴ کیلوگرم	ذخیره اورانیوم غنی‌شده درجه پایین در UF
۰	۱۹۶ کیلوگرم	ذخیره اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصد

 

در این گزارش همچنین نمودارهایی که نشانگر روند فعالیت هسته‌ای ایران تا کنون می‌باشد تهیه شده است که از جمله آن‌ها:

 متن کامل گزارش را در اینجا می توانید مشاهده کنید.

Jon Wolfsthal نویسنده و مشاور سابق دولت آمریکا می‌گوید: یک سری شروط شدید و باورنکردنی در برجام است که راه پلوتونیوم را برای ایران نابود می‌کند.

وی می‌افزاید: چندین مسئله راستی آزمایی ایران را به دنبال دارد که IAEA آن را هدایت خواهد کرد. یکی از این موارد در نظر گرفتن مدت زمان ۲۴ روز است. Wolfsthal این قسمت را جالب‌ترین و چالش‌آورترین بخش برجام می‌داند و می‌گوید: هم‌اکنون هیچ کشوری بر روی کره زمین وجود ندارد که آژانس انرژی اتمی بتواند به این سرعت به محل، دسترسی پیدا کند. بنابراین ۲۴ روز مدت زمان دسترسی آژانس، نقطه قوت توافقنامه است.

Stephen Lendman نویسنده و تحلیلگر آمریکایی در گلوبال ریسرچ طی مقاله‌ای تحت عنوان « The Real Battle Bigins » به یکی از موارد مطروحه در برجام که به نفع آمریکا و به ضرر ایران در برجام نوشته شده پرداخته و می‌نویسد: اگر چهار کشور از ۷ کشور دخیل در مذاکرات بگویند که ایران به توافقنامه عمل نمی‌کند، تحریم‌های شورای امنیت و آمریکا به‌طور اتوماتیک برمی‌گردد. این نوع چیدمان به آمریکا اجازه می‌دهد که هر موقع بخواهد به انگلیس، فرانسه و آلمان فشار آورد و ایران را به عهدشکنی متهم کند.

 

دوم اینکه برجام به آژانس که توسط آمریکا کنترل می‌شود اختیار می‌دهد که تصمیم بگیرد که آیا برنامه هسته‌ای ایران Possible Military Dimensions ابعاد نظامی احتمالی را ندارد. این در حالی است که مواردی از قبیل اتهام دروغین قبلی بر اساس اسناد جعلی سربرآورد. مانند اینکه چندی پیش بود که از کشف یک لپ‌تاپ اسرارآمیز محتوی اطلاعات غلط که به پروژه نمک سبز معروف شد، خبر آوردند و مدعی اورانیوم سری، آزمایش انفجارات عظیم، بازسازی موشک شهاب ۳ برای حمل کلاهک اتمی شدند.

 

وی معتقد است درحالی‌که ۳۶ سال خصومت سرسختانه ضد ایرانی آمریکا ادامه دارد، توافق با تهران دروغی برای پوشاندن قصد نهایی واشنگتن یعنی « تغییر رژیم» است.

 

تحریم‌ها:

اداره خزانه‌داری آمریکا یکی از آژانس‌های راهبردی می‌باشد که مسئول به‌کارگیری تحریم‌هاست و رییس این اداره Jacob J. Lew است. این آژانس معتقد است: ایران لغو تحریم‌ها را در روز امضای توافق به دست نخواهد آورد. ایران باید ۳۶ اقدام مربوط به فعالیت هسته‌ای خود را که توسط آژانس تأیید می‌شود صورت دهد.

 

تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران به‌استثنای جند مورد از نقل و انتقالات مالی که ما مجوز آن را می‌دهیم. دولت و مؤسسات مالی ایران شامل هر اموالی که ایران منافعی از آن دارد توسط امریکا بلوکه خواهد ماند.

اشخاص و شرکت‌ها در آمریکا از نقل و انتقالات پولی یا معامله با دولت، اشخاص و شرکت‌های ایرانی ممنوع هستند. این ممنوعیت شامل سرمایه‌گذاری در ایران، واردات از ایران و صادرات به ایران می‌باشد.

 

تحریم‌هایی که برداشته می‌شوند

زمان تعلیق	تحریم‌های آمریکا	تحریم‌های اروپا
Implementation Day or 8 years after Adoption Day Implementation Day روزی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجرای کامل برجام از سوی ایران را تأیید کند. برای این تأیید، زمان مشخصی وضع نشده است. Adoption Day ۹۰ روز پس از تصویب برجام در شورای امنیت است.	فقط غیر آمریکاییان: ـ اقدامات بانکی مالی و بیمه ـ بخش پتروشیمی و انرژی ـ بخش بنادر و کشتیرانی و کشتی‌سازی ـ طلا و دیگر فلزات گران‌بها ـ صنعت اتومبیل ـ اقدامات تسلیحات اتمی آمریکاییان: ـ فروش هواپیمای مسافربری و قطعات آن ـ واردات فرش و غذا	ـ اشخاص و شرکت‌های معین ایرانی در صنایع گاز و نفت، مالی و کشتیرانی ـ اقدامات مربوط به امور بانکی و مالی و بیمه ـ بخش کشتی‌سازی و کشتیرانی و حمل‌ونقل ـ طلا و دیگر فلزات گران‌بها، چاپ اسکناس و ضرب سکه ـ انتقال پول بین بانک‌های اروپا و ایران ممنوع باقی می‌مانند مگر آن‌هایی که معاف شده‌اند. تمامی انتقال وجوه بیشتر از ۱۰۰۰ یورو نیاز به ارائه گزارش دارد.

 

مکانیسم Snap-Back:

سایت The Diplomat در مورد مکانیسم Snap-Back به قلم Ankit Panda تحت عنوان چطور مکانیسم Snap-Back می‌تواند ایران را مطیع نگه دارد، می‌نویسد: در صورت تخطی ایران از توافقنامه برجام به آمریکا و سه عضو اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان اجازه داده شده که بتوانند تحریم‌ها را مجدداً برقرار و اعمال کنند. یعنی آمریکا می‌تواند تحریم‌های شورای امنیت را بدون رضایت شوروی و چین (علیرغم اینکه این دو کشور حق وتو در شورای امنیت دارند) به حالت سابق برگرداند. با این کار آمریکا مصونیت از وتوی چین و شوروی علیه آغاز مجدد تحریم‌ها را برای خود محفوظ نگه داشته است. این در صورتی است که شکایتی از سوی یکی از اعضای ۵+۱ به شورای امنیت برود. حال اگر شورای امنیت در ظرف ۳۰ روز اقدامی انجام ندهد، تمامی تحریم‌های قبل از برجام به طور اتوماتیک برقرار می‌شود. در حقیقت آمریکا و سه عضو اروپایی برجام می‌توانند تخفیف تحریم‌های ایران را وتو کنند اما روسیه و چین نمی‌توانند بازگشت به قبل از برجام را وتو نمایند.

 

این مکانیسم Snap-Back است. حال در برجام نام آن را برداشتن، تعلیق, لغو revoke, suspention, termination یا هر واژه دیگری بگذارند مهم نیست بلکه آنچه اهمیت دارد مکانیسم‌های اجراست.

 

متن ماده ۳۷ برجام که ناظر بر مکانیسم Snap-Back است را می‌توانید در زیر بخوانید:

 

Article 37 of the JCPOA, detailing the “snap back” mechanism:

37. Upon receipt of the notification from the complaining participant, as described above, including a description of the good-faith efforts the participant made to exhaust the dispute resolution process specified in this JCPOA, the UN Security Council, in accordance with its procedures, shall vote on a resolution to continue the sanctions lifting. If the resolution described above has not been adopted within 30 days of the notification, then the provisions of the old UN Security Council resolutions would be re-imposed, unless the UN Security Council decides otherwise. In such event, these provisions would not apply with retroactive effect to contracts signed between any party and Iran or Iranian individuals and entities prior to the date of application, provided that the activities contemplated under and execution of such contracts are consistent with this JCPOA and the previous and current UN Security Council resolutions. The UN Security Council, expressing its intention to prevent the reapplication of the provisions if the issue giving rise to the notification is resolved within this period, intends to take into account the views of the States involved in the issue and any opinion on the issue of the Advisory Board. Iran has stated that if sanctions are reinstated in whole or in part, Iran will treat that as grounds to cease performing its commitments under this JCPOA in whole or in part.